رەھمەت پەيغەمبىرى تور بېكىتى

يۇقىرىدا بايان قىلىنغاندەك، ئىجابەت بولۇش شەرتلىرى تولۇق بولمىغان دۇئالار ئىجابەت بولمايدۇ. شۇنداقلا، ئىسلامنىڭ ئەمر – مەرۇپ، ۋەز – نەسىھەت (كىشىلەرنى ياخشى ئىشلارغا بۇيرۇپ، يامان ئىشلاردىن توسۇش) پەرزىنى تەرك قىلىشمۇ دۇئانىڭ ئىجابەت بولىشىغا توسقۇنلۇق قىلىدۇ. چۈنكى ئەمر – مەرۇپ، ۋەز – نەسىھەت قىلىش ھەر قانداق مۇسۇلمان كىشىگە بۇيرۇلغان پەرزدۇر. ھەركىم ئۆزىنىڭ بىلگىنىچە ۋە ئىقتىدارىنىڭ، شەرت – شارائىتىنىڭ يېتىشىچە ئەمر – مەرۇپ، ۋەز – نەسىھەت قىلىشقا بۇيرۇلغان.

ئىسلام دىنىدا بۇيرۇلغان ھەرقانداق بىر ئىبادەتنىڭ قوبۇل بولۇشى ئۈچۈن مەخسۇس شەرتلىرى بولغىنىدەك، دۇئانىڭ ئىجابەت بولۇشى ئۈچۈنمۇ مەخسۇس شەرتلەر باردۇر. ئۇلار تۆۋەندىكىچە:  1. دۇئانى ئاللاھ تائالاغا بولغان چىن ئىخلاس بىلەن قىلىش. ھەر قانداق بىر ئەمەل – ئىبادەتنىڭ قوبۇل بولىشى ئۈچۈن ئىخلاس شەرت قىلىنغىنىدەك، دۇئانىڭ ئىجابەت بولىشى ئۈچۈنمۇ ئەلۋەتتە ئىخلاس شەرت قىلىنىدۇ. ئىخلاس قەلب قېتىدىن كەلگەن سەمىمىي سۆيگۈ بىلەن كۆرسىتىلگەن چىن ساداقەت دېمەكتۇر. ئاللاھ تائالاغا قول كۆتۈرۈپ دۇئا قىلغاندا، ئۇنىڭغا شۇنداق سۆيگۈ ۋە ساداقەت بىلەن يۈزلىنىش تەلەب قىلىنىدۇ.

دۇئانىڭ تونۇشتۇرۇلۇشى - ئەرەب تىلىدىكى «دۇئا» سۆزى لۇغەت ئېتىبارى بىلەن چاقىرىش دېگەن مەنىنى ئىپادىلەيدۇ. ئەمما دۇئا سۆزىنىڭ شەرىئەت ئىستىلاھىدىكى مەنىسى، ئەڭ كەمتەرلىك بىلەن ئاللاھ تائالاغا يالۋۇرۇپ، ئۇنىڭدىن ھاجەتلىرىنى سوراش دېمەكتۇر. ئاللاھ تائالانىڭ قۇرئان كەرىمدىكى: «ماڭا دۇئا قىلىڭلار، مەن دۇئايىڭلارنى ئىجابەت قىلىمەن»([1]) دېگەن سۆزى بۇ مەنىنى ئىپادىلەيدۇ.

پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالامنىڭ پەيغەمبەرلىكىگە دالالەت قىلىدىغان غەيبىي
خەۋەرلىرىنىڭ جۈملىسىدىن ئۇنىڭ ئىسلام دىنىنىڭ كېڭىيىپ، بارلىق دىنلەر
ئۈستىدىن غەلىبە قىلىدىغانلىقى ھەققىدە ئالدىن بەرگەن خەۋەرلىرىدۇر.
ۋاھالەنكى بۇ گومان ياكى تەخمىنگە تايانغىلى بولمايدىغان خەۋەرلەر ئىدى.  قۇرئان كەرىم ۋە ھەدىس شەرىپلەردە بۇنىڭ ئۆرنەكلىرى ناھايىتى كۆپ.

پەيغەمبەر
ئەلەيھىسسالام ئالدىن بىشارەت بېرىپ، كېيىن ئۇ زات خەۋەر بەرگەندەك
روياپقا چىققان بىشارەتلەرنىڭ جۈملىسىدىن ئۇ زاتنىڭ يەمەن، شام، ئىراق
قاتارلىق دۆلەتلەرنىڭ پەتھى قىلىنىدىغانلىقى ۋە مۇسۇلمانلارنىڭ بۇ
دۆلەتلەردە يەرلىشىپ قالىدىغانلىقى ھەققىدە ئالدىن بەرگەن بىشارىتىدۇر.
پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام مۇنداق دېگەن: "يەمەن پەتھى قىلىنىدۇ، يەمەندە
يەرلىشىپ قېلىشنى ياخشى دەپ سانىغان جامائەتلەر كېلىپ، ئەھلىنى ۋە ئۇلارغا

ھەنىيفە گەپلىرىنى تۈگىتىپ، شۇنداق دەيدۇ،- قىياس بىلەن سېنىڭ بوۋاڭنىڭ دىنىنى ئۆزگەرتىۋېتىشتىن ئاللاھتىن پاناھ تىلەيمەن! مۇھەممەد ئورنىدىن تۇرىدۇ، ئەبۇ ھەنىيفىنى قۇچاقلاپ،مەڭزىگە سۆيىدۇ ۋە ئۇنىڭغا كاتتا ئىكراملارنى قىلىدۇ. ئەبۇ ھەنيفە يەنە ئەھلى بەيتتىن بولغان زەيد ئىبنى ئەلىدىن تەلىم ئالغان، ئۇ مۇھەممەد باقىرنىڭ ئىنىسى، ئىلىمدا توشقان، مۇپەسسەل ئۇستاز. ئۇ كۇفەدە شېھىد قىلىنغان، كىشىلەرگە زۇلۇم قىلغانلىقى ئۈچۈن بەنى ئۇمەييەلەر بىلەن ئۇرۇش قىلغان، ئۇنىڭغا قىرىق مىڭدىن ئارتۇق مۇسۇلمان بەيئەت قىلغان. ئۇ فىقھى ، ئەقىدە، قىرائەت ۋە ھەدىس ساھەسىدە ئەبۇ ھەنىيفىگە ئۇستاز بولغان.